وتامینازن ۷% ابوریحان: راهنمای جامع مصرف و عوارض برای درمان بابزیا

مقدمه‌ای بر داروی وتامینازن

در عرصه دامپزشکی و پرورش حیوانات، کنترل بیماری‌های انگلی از اهمیت حیاتی برخوردار است. داروی وتامینازن ۷% (Vetaminazen ® ۷%) تولید شرکت داروسازی ابوریحان به‌عنوان یکی از داروهای مؤثر در مقابله با انواع عفونت‌های تک‌یاخته‌ای و پیروپلاسما در دام به‌شمار می‌رود. این دارو که نام ژنریک آن دیمینازن استوریت (Diminazene Aceturate) است، به‌صورت محلول تزریقی تولید می‌شود و در درمان بیماری‌های ناشی از تریپانوزوما و بابزیا در انواع دام‌ها کاربرد دارد. این مقاله به بررسی جامع این دارو، مکانیسم عمل، نحوه مصرف، عوارض جانبی و سایر اطلاعات ضروری می‌پردازد.

مشخصات کلی داروی وتامینازن

وتامینازن ۷% یک داروی ضد انگلی قدرتمند است که در موارد زیر کاربرد دارد:

• انواع تریپانوزوما: تریپانوزوم کنگولنس، تریپانوزوم بروسه‌ای، تریپانوزوم ویواکس

• پیروپلاسماها: انواع بابزیاها شامل بابزیا کانیس، بابزیا موتاسی، بابزیا بوویس، بابزیا بایژمینا، بابزیا کابالی، بابزیا گیبسونی، بابزیا اکوئی

• تیلریا آنولاتا

این دارو در اسب، گاو، شتر، گوسفند، بز و سگ مؤثر است، هرچند تأثیر آن بر روی گونه تریپانوزوم بروسه‌ای ضعیف‌تر از سایر گونه‌ها بوده و در این موارد باید از مقادیر بیشتری از دارو استفاده گردد.

مکانیسم عمل وتامینازن

دیمینازن استوریت از مشتقات دی‌آمیدین‌ها (ترکیبات آروماتیک) محسوب می‌شود. فعالیت ضد انگلی این ترکیبات ناشی از ایجاد تداخل در گلیکولیز هوازی و همچنین تأثیر در فرآیند ساخت DNA انگل است.

از آنجایی که بابزیا و تریپانوزوما مانند بسیاری از انگل‌های دیگر برای انجام گلیکولیز هوازی به گلوکز خون نیاز مبرم دارند، این دارو پس از تزریق با ایجاد ممانعت در استفاده انگل از گلوکز خون میزبان و ایجاد تغییر در ماهیت نوکلئوپروتئین‌های انگل (دناتوره کردن)، اثر ضد بابزیایی و تریپانوزومی خود را نشان می‌دهد.

نکته مهم در مورد این دارو این است که دیمینازن برای ماه‌ها در کبد و کلیه‌ها جمع شده و به سیستم گردش خون جنینی وارد می‌شود. همچنین مقادیر بسیار اندکی از دارو در سیستم اعصاب مرکزی تجمع یافته و برای ماه‌ها در آنجا باقی می‌ماند.

موارد مصرف و دستورالعمل تجویز وتامینازن

دوز درمانی بر اساس گونه دام

دوز درمانی این دارو بسته به نوع انگل و مقاومت آن در گونه‌های مختلف از ۲ تا ۷ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن دام زنده (۱ میلی‌لیتر به ازای ۲۰ کیلوگرم وزن بدن) به صورت تزریق عضلانی عمیق یا زیرجلدی استفاده می‌شود.

جدول زیر دوز دقیق مصرفی برای گونه‌های مختلف را نشان می‌دهد:

در عفونت‌های ناشی از تریپانوزوم بروسه‌ای و همچنین گونه‌های دیگر که به دارو مقاومت داشته باشند، می‌توان دارو را تا ۸ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن دام افزایش داد. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که دوز بالاتر از ۷ میلی‌گرم برای شتر سمی است.

نکات مهم در مورد تجویز وتامینازن

• حداکثر مصرف دارو در دام بزرگ ۴ گرم می‌باشد.

• در هر محل تزریق بیش از ۵ میلی‌لیتر نباید تزریق شود و حجم‌های بیشتر را باید در دو محل تزریق نمود.

• برای درمان کامل تریپانوزوم، یک تزریق کافی است.

• در درمان بابزیا جهت از بین بردن تمام انگل‌ها، تزریق دوم بعد از ۲۴ ساعت تجویز می‌گردد.

عوارض جانبی و نکات هشدار

عوارض جانبی

مصرف مقادیر درمانی مجاز هیچ‌گونه عوارض جانبی نداشته و در محل تزریق در گاو، بز و گوسفند واکنش ناچیزی مشاهده می‌گردد. با این حال، در اسب در محل تزریق درد شدید ایجاد شده و توصیه می‌شود از تزریق بیش از ۵ میلی‌لیتر دارو در هر محل تزریق در اسب اجتناب گردد.

در صورت تجویز دوز متعدد درمانی، عوارض زیر مشاهده شده است:

• در سگ: علائم شدید عصبی، خونریزی و ضایعات مشخص مغزی و تغییرات دژنراسیون چربی در کبد، کلیه‌ها، میوکارد قلب و ماهیچه‌ها.

• در گاو: دژنراسیون شدیدتر چربی و علائم خفیف‌تر عصبی نسبت به سگ‌ها.

هشدارهای مهم

• دوز مصرفی بالاتر از ۷ میلی‌گرم بر کیلوگرم برای شتر و دوز مصرفی بالاتر از ۱۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم برای سگ ایجاد مسمومیت می‌کند.

• در موارد حاد بیماری به منظور کاهش عوارض ناشی از کم‌خونی و پیامدهای حاصل از آن می‌توان در دوره نقاهت بیماری، اقدام به مایع‌تراپی، انتقال خون و یا تجویز داروهای محرک خون‌سازی نمود.

دوره پرهیز از مصرف

رعایت دوره پرهیز از مصرف برای اطمینان از عدم باقی‌مانده دارو در فرآورده‌های دامی ضروری است:

• گوشت: ۲۱ روز

• شیر: ۶ بار شیردوشی (در سه روز)

شرایط نگهداری

داروی وتامینازن ۷% باید در دمای ۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد و دور از نور نگهداری شود. از انجماد دارو باید جلوگیری گردد.

جمع‌بندی

داروی دامی وتامینازن ۷% تولید شرکت داروسازی ابوریحان یک داروی مؤثر و قابل اعتماد در درمان عفونت‌های ناشی از تریپانوزوما و بابزیا در دام‌ها است. با توجه به مکانیسم عمل ویژه و طیف اثر گسترده این دارو، می‌توان از آن برای درمان انواع مختلفی از بیماری‌های انگلی در گونه‌های مختلف دام استفاده نمود. رعایت دقیق دستورالعمل تجویز، دوز مصرفی و دوره پرهیز از مصرف برای دستیابی به بهترین نتایج درمانی و پیشگیری از عوارض جانبی ضروری است.